Waloryzacja emerytur i rent

Od dnia 1 marca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonuje podwyższenia świadczeń emerytalno-rentowych w ramach waloryzacji.

Waloryzacja przeprowadzana jest z urzędu, co oznacza, że nie należy zgłaszać w tej sprawie wniosku.

Jeżeli wypłata świadczenia jest wstrzymana (np. w związku z osiąganiem przychodu ponad 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia lub w związku z kontynuowaniem zatrudnienia bez rozwiązania stosunku pracy), świadczenie zostanie zwaloryzowane z chwilą podjęcia jego wypłaty.

Od 1 marca 2015 r. obowiązują również nowe wysokości najniższych emerytur i rent, nowe kwoty dodatków i świadczeń pieniężnych wypłacanych wraz z emeryturą lub rentą, albo samoistnie, a także maksymalnych kwot zmniejszenia emerytur i rent w przypadku osiągania przychodu z działalności zarobkowej.

Podstawa prawna waloryzacji świadczeń

W 2015 r. waloryzacja emerytur, rent i innych świadczeń oraz dodatków następuje na podstawie przepisów:

• ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.),
• ustawy z dnia 23 października 2014 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r., poz. 1682)

oraz innych ustaw szczególnych, na podstawie których zostały przyznane świadczenia objęte waloryzacją.

Świadczenia podlegające waloryzacji od 1 marca 2015 r.

Waloryzacji podlegają wypłacane emerytury i renty, a także renty socjalne, świadczenia przedemerytalne i zasiłki przedemerytalne oraz dodatki i świadczenia pieniężne wypłacane wraz z emeryturą lub rentą, a także świadczenia pieniężne wypłacane samoistnie. Waloryzacja obejmuje również okresowe emerytury kapitałowe, emerytury pomostowe oraz nauczycielskie świadczenia kompensacyjne.

Waloryzacji podlega kwota świadczenia przysługującego w dniu 28 lutego 2015 r. w wysokości ustalonej przed dokonaniem potrąceń i egzekucji oraz zmniejszenia w związku z osiąganiem przychodu przekraczającego 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Przykład 1

Mężczyzna ma ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w wysokości 
1 210,00 zł (na ostatni dzień lutego 2015 r.). W związku z osiąganiem przychodu w miesięcznej wysokości 4 400,00 zł, świadczenie było co miesiąc zmniejszane o maksymalną kwotę zmniejszenia (418,46 zł) - do wysokości 791,54 zł. W marcu 2015 r. została zwaloryzowana pełna kwota renty, tj. 1 210,00 zł. Wysokość renty po jej waloryzacji od dnia 1 marca 2015 r. wynosi 1 237,00 zł. W związku z osiąganiem przychodu w wysokości przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, tak ustalona kwota świadczenia podlega zmniejszeniu o kwotę maksymalnego zmniejszenia, tj. od dnia 1 marca 2015 r. o kwotę 421,31 zł.

Waloryzacja obejmuje świadczenia przyznane z urzędu lub na wniosek zgłoszony przed dniem 1 marca 2015 r., o ile prawo do tych świadczeń powstało najpóźniej do dnia 28 lutego 2015 r.

Przykład 2

Ubezpieczona, ur. 2 sierpnia 1954 r. zgłosiła wniosek o emeryturę w dniu 26 lutego 2015 r. Jedynym warunkiem przyznania tego świadczenia - jako osobie urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 r. - było ukończenie powszechnego wieku emerytalnego, wynoszącego w tym przypadku 60 lat i 7 miesięcy. Warunek ten ubezpieczona spełniła w dniu 2 marca 2015 r. i od tej daty zostanie przyznana emerytura. Emerytura nie podlega więc waloryzacji od dnia 1 marca 2015 r.

Przykład 3

W dniu 27 lutego 2015 r. wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy złożyła 23-letnia ubezpieczona. Lekarz orzecznik ZUS orzekł, iż od dnia 1 lutego 2015 r. jest częściowo niezdolna do pracy. Wnioskodawczyni spełniła także pozostałe warunki wymagane do nabycia prawa do renty, a zatem ZUS przyznał to świadczenie od dnia 1 lutego 2015 r., tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku. Renta podlega waloryzacji od dnia 1 marca 2015 r.

Zasady waloryzacji świadczeń

W 2015 r. waloryzacja polega na podwyższeniu kwoty świadczenia w wysokości przysługującej w dniu 28 lutego 2015 r. wskaźnikiem waloryzacji wynoszącym 100,68%, przy czym kwota podwyżki nie może być niższa niż:

• 36 zł - w przypadku emerytur (ustalanych zarówno w myśl dotychczasowych, jak i zreformowanych zasad), emerytur pomostowych, nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, rent z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (w tym rent z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej oraz rent inwalidów wojennych i wojskowych), rent rodzinnych, świadczeń i zasiłków przedemerytalnych;
• 27 zł - w przypadku rent z tytułu częściowej niezdolności do pracy (w tym rent z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej oraz rent inwalidów wojennych i wojskowych),
• 18 zł - w przypadku emerytury częściowej.

Przykład 4

Emerytura ustalona w myśl dotychczasowych zasad, pobierana przez 66-letniego emeryta, w dniu 28 lutego 2015 r. przysługuje w kwocie 2 510,20 zł. W celu jej waloryzacji Oddział ZUS w pierwszej kolejności podwyższa ją wskaźnikiem waloryzacji wynoszącym 100,68% i sprawdza, czy kwota podwyżki wynosi co najmniej 36 zł, tj. 2 510,20 zł x 100,68% = 2 527,27 zł. Kwota podwyżki ustalona przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji wynosi 17,07 zł, a więc jest niższa od gwarantowanej kwoty waloryzacji wynoszącej 36 zł. W związku z tym - w ramach waloryzacji od 1 marca 2015 r. - emerytura podlega podwyższeniu o 36 zł.

Od 1 marca 2015 r. - kwota emerytury ustalona w wyniku waloryzacji - wynosi 2 546,20 zł.

Przykład 5

Przyznana w maju 2014 r. renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy, w dniu 28 lutego 2015 r. przysługuje w kwocie 1 340,20 zł. Kwota waloryzacji ustalona po pomnożeniu renty przez wskaźnik waloryzacji (1 340,20 zł x 100,68%) wynosi 9,11 zł, a więc jest niższa od gwarantowanej kwoty waloryzacji, wynoszącej w przypadku renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy 27 zł. Waloryzacja tego świadczenia będzie więc polegała na podwyższeniu renty o kwotę 27 zł. Od 1 marca 2015 r. wysokość renty wynosi 1 367,20 zł.

Przykład 6

Od 1 lutego 2015 r. ZUS przyznał 65-letniemu ubezpieczonemu emeryturę częściową w wysokości 2 802,50 zł (połowa emerytury ustalonej w pełnej wysokości). Gwarantowana kwota waloryzacji w tym przypadku wynosi 18 zł. Kwota emerytury po jej podwyższeniu wskaźnikiem waloryzacji wynosi 2 821,56 zł (2 802,50 zł x 100,68%). Kwota podwyżki wynosi 19,06 zł. Kwota ta jest zatem wyższa od gwarantowanej kwoty waloryzacji (18 zł). Od 1 marca 2015 r. emerytura przysługuje w kwocie 2 821,56 zł.

W przypadku emerytur przysługujących w wysokości niższej od kwoty emerytury najniższej, kwota podwyżki jest obliczana proporcjonalnie do udziału kwoty ustalonej emerytury w kwocie emerytury najniższej.

Przykład 7

Emerytura, przyznana od 1 kwietnia 2014 r. ubezpieczonemu, ur. przed 1949 r., który udowodnił 20-letni staż pracy, na dzień 28 lutego 2015 r. przysługuje w wysokości 766,06 zł. Proporcja wysokości tej emerytury do emerytury najniższej wynosi 90,72% (766,06 zł/844,45 zł). Kwota waloryzacji tej emerytury stanowi zatem 90,72% kwoty 36 zł i wynosi 32,66 zł. Świadczenie po waloryzacji wynosi 798,72 zł (766,06 zł + 32,66 zł).

Waloryzacja podstawy wymiaru

Od 1 marca 2015 r. waloryzacji podlega także podstawa wymiaru świadczeń. Waloryzacja podstawy wymiaru polega na pomnożeniu tej podstawy przez wskaźnik, stanowiący iloraz kwoty świadczenia ustalonego w wyniku waloryzacji i kwoty tego świadczenia, ustalonej na dzień 28 lutego 2015 r. Oznacza to, że podstawa wymiaru wzrasta o taki sam procent, o jaki - w wyniku waloryzacji - wzrosła wysokość emerytury lub renty.

Przykład 8

Na dzień 28 lutego 2015 r. wysokość emerytury wynosi 1 878,80 zł, a podstawa jej wymiaru - 2 900,80 zł. Po waloryzacji wysokość emerytury wynosi 1 914,80 zł. Aby ustalić wskaźnik waloryzacji podstawy wymiaru w pierwszej kolejności należy obliczyć, o jaki procent - w wyniku waloryzacji - wzrosła wysokość emerytury. Należy więc podzielić kwotę zwaloryzowanej emerytury (1 914,80 zł) przez kwotę emerytury przysługującą w dniu 28 lutego 2015 r. (1 878,80 zł). Wskaźnik ten wynosi 101,92%. Dla obliczenia zwaloryzowanej podstawy wymiaru podstawę tę ustaloną na dzień 28 lutego 2015 r. (2 900,80 zł ) należy pomnożyć przez w/wym. wskaźnik (101,92%) . Zwaloryzowana podstawa wymiaru od 1 marca 2015 r. wynosi więc 2 956,50 zł.

Waloryzacja renty socjalnej

Wysokość renty socjalnej uzależniona jest od wysokości najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Stanowi ona bowiem 84% kwoty tej renty. Od 1 marca 2015 r. wysokość renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wynosi 880,45 zł, a zatem wysokość renty socjalnej (84% z kwoty 880,45 zł) wynosi 739,58 zł.

Podwyższeniu podlega również kwota renty socjalnej, wypłacana w wysokości 50% pełnej kwoty tej renty osobie tymczasowo aresztowanej lub odbywającej karę pozbawienia wolności. Od dnia 1 marca 2015 r. wynosi ona 369,79 zł.

W przypadku zbiegu uprawnień do renty socjalnej z uprawnieniem do renty rodzinnej, kwotę renty socjalnej ustala się tak, aby łączna wysokość obydwu świadczeń nie przekraczała kwoty 200% najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Od 1 marca 2015 r. kwota ta wynosi 1 760,90 zł. Kwota renty socjalnej nie może być jednak niższa niż 88,05 zł, tj. 10% najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Od 1 marca 2015 r. renta socjalna nie przysługuje, jeśli wysokość przyznanej renty rodzinnej przekracza kwotę 1 760,90 zł.

Przykład 9

W dniu 28 lutego 2015 r. kobieta była uprawniona do renty rodzinnej w wysokości 1 670,20 zł oraz do renty socjalnej w wysokości 709,34 zł. Suma kwot obydwu świadczeń wynosiła 2 379,54 zł, a więc była znacznie wyższa niż 200% najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy obowiązującej przed dniem 1 marca 2015 r. (1 688,90 zł). W związku z tym renta socjalna była obniżona do minimalnej gwarantowanej kwoty, tj. 84,45 zł, a na dzień 28 lutego 2015 r. - w łącznej wysokości z rentą rodzinną - wynosiła  1 754,95 zł. W wyniku waloryzacji od dnia 1 marca 2015 r. kwoty przyznanych ubezpieczonej świadczeń wynoszą: renta rodzinna - 1 706,20 zł, a renta socjalna - 739,58 zł. Ponieważ suma tych świadczeń nadal będzie przekraczała 200%, obowiązującej od dnia 1 marca 2015 r. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (tj. kwoty 1 760,90 zł), renta rodzinna przysługuje w kwocie 1 706,20 zł, a renta socjalna w minimalnej gwarantowanej kwocie, stanowiącej 10% zwaloryzowanej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, tj. 88,05 zł. Łączna kwota przysługujących świadczeń począwszy od dnia 1 marca 2015 r. wynosi 1 794,25 zł.

Waloryzacja świadczeń i zasiłków przedemerytalnych

Od 1 marca 2015 r. waloryzacji podlegają również zasiłki i świadczenia przedemerytalne. Waloryzacja obejmuje świadczenia i zasiłki przedemerytalne przyznane na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, jak i świadczenia przedemerytalne przyznane na podstawie ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 170 z późn. zm.). Świadczenia te waloryzuje się wskaźnikiem waloryzacji 100,68%, a kwota waloryzacji nie może być niższa niż 36 zł.

Przykład 10

Świadczenie przedemerytalne zostało przyznane od dnia 1 stycznia 2010 r. w kwocie 804,02 zł na podstawie przepisów ustawy o świadczeniach przedemerytalnych. Na dzień 28 lutego 2015 r. świadczenie przysługuje w wysokości 991,39 zł. Od dnia 1 marca 2015 r. podlega ono waloryzacji wskaźnikiem 100,68 zł, a kwota podwyżki nie może być niższa niż 36 zł. Od 1 marca 2015 r. wysokość tego świadczenia wynosi 1 027,39 zł.

W przypadku gdy świadczenie przedemerytalne zostało przyznane w wysokości otrzymywanej ostatnio renty z tytułu niezdolności do pracy, osobie, która utraciła prawo do tej renty, waloryzacji podlega kwota świadczenia w faktycznie ustalonej wysokości.

Przykład 11

W czerwcu 2014 r. przyznano świadczenie przedemerytalne ubezpieczonemu, który utracił prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Wysokość pobieranej ostatnio renty wyniosła 891,00 zł. W związku z tym ustalono świadczenie w kwocie pobieranej ostatnio renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (891,00 zł). W ramach waloryzacji od dnia 1 marca 2015 r. świadczenie to zostanie podwyższone wskaźnikiem 100,68%, a kwota podwyżki nie może być niższa niż 36 zł. Od 1 marca 2015 r. wysokość tego świadczenia wynosi 927 zł.

Od 1 marca 2015 r. gwarantowana kwota świadczenia i zasiłku przedemerytalnego zmniejszanego wskutek osiągania przychodu wynosi 513,70 zł.

Ustalone w wyniku waloryzacji kwoty najniższych emerytur i rent oraz dodatków/świadczeń, maksymalnych zmniejszeń w związku z osiąganiem przychodu, a także nowe wysokości świadczeń przedemerytalnych znajdziesz tutaj.

Nowa kwota bazowa

Od 1 marca 2015 r. kwota bazowa wynosi 3 308,33 zł i ma zastosowanie przy obliczaniu emerytur i rent przyznawanych według dotychczasowych zasad na wniosek:

• zgłoszony po dniu 28 lutego 2015 r.

lub

• zgłoszony przed dniem 1 marca 2015 r., jeżeli prawo do świadczenia powstało po dniu 28 lutego 2015 r.

Redakcja: Departament Świadczeń Emerytalno-Rentowych