Wiedza młodych o ubezpieczeniach społecznych: diagnoza i kierunki działań

Raport powstał we współpracy autorów z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie oraz Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. To kompendium podsumowuje, jak osoby w wieku 18–30 lat rozumieją system ubezpieczeń społecznych, jak oceniają instytucje publiczne oraz czego oczekują od państwa i od samych siebie. Wnioski mają charakter wdrożeniowy: wskazują, gdzie koncentrować edukację i jak projektować komunikację, by wzmacniać świadome uczestnictwo w systemie.

W obszarze zaufania widać wyraźne różnice między instytucjami „wyboru” (banki) i „przymusu” (urząd skarbowy), ale ZUS plasuje się na poziomie porównywalnym z rynkiem komercyjnym. Zaufanie zmienia się wraz z wiekiem i płcią, a na jego poziom wpływa nie tylko doświadczenie, lecz także sposób postrzegania relacji obywatel–państwo. To sugeruje, że stabilne, przewidywalne procedury i zrozumiały język komunikacji mogą działać równie silnie jak pojedyncze pozytywne doświadczenia.

Wiedza młodych o systemie ubezpieczeń społecznych jest nierówna i fragmentaryczna: solidniej opanowane są podstawy (wiek emerytalny, obowiązek opłacania składek w przypadku umów o pracę), znacznie słabsza pozostaje znajomość uprawnień do świadczeń i zasad dotyczących samozatrudnienia. Wyniki wskazują na potrzebę wzmocnienia praktycznej edukacji – takiej, która prowadzi użytkownika krok po kroku i pozwala unikać kosztownych błędnych przekonań. Finansowa niezależność, lepsza ogólna wiedza finansowa i refleksyjność poznawcza idą tu w parze z lepszym rozumieniem ubezpieczeń społecznych.

Hierarchia obaw koncentruje się na ryzykach ekonomicznych i zdrowotnych, podczas gdy ryzyka „odroczone” (np. starość) są spychane na dalszy plan. Młodzi przypisują państwu odpowiedzialność za klasyczne ryzyka społeczne, a jednostce – za sferę relacji i przynależności. Wraz z wiekiem rośnie skłonność do bardziej zróżnicowanego, realistycznego podziału odpowiedzialności. To ważny punkt odniesienia dla polityk publicznych i programów edukacyjnych.

Wreszcie ścieżki informacyjne są jednoznacznie cyfrowe. Młodzi szukają rozwiązań w konkretnych sprawach w wyszukiwarce internetowej i na stronie zus.pl. Z tego wynika prosty postulat: treści mają być mobilne, precyzyjnie pozycjonowane, ale w bardziej zawiłych przypadkach młodzi klienci muszą być wspierani ekspercką wiedzą doradcy.

Zapraszamy do zapoznania się z pełną analizą raportu i rekomendacjami.

Do pobrania: Raport "Młodzi wobec systemu ubezpieczeń społecznych" (pdf 2,3 mb).