Zasiłek opiekuńczy – zmiany od 6 czerwca 2018 r.

6 czerwca 2018 r. weszła w życie ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1076). Przyznaje ona nowe uprawnienia do zasiłku opiekuńczego rodzicom, którzy opiekują się dziećmi z orzeczeniem o niepełnosprawności (ze wskazaniem konieczności opieki lub pomocy innej osoby) lub dziećmi z  orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności

Od 6 czerwca 2018 r. zasiłek opiekuńczy przysługuje także w razie konieczności sprawowania opieki nad:

1. dzieckiem w wieku do ukończenia 18 lat z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, jeżeli:
   1. poród lub choroba małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, uniemożliwia im  sprawowanie opieki nad tym dzieckiem,
   2. małżonek ubezpieczonego lub drugi z rodziców dziecka, którzy stale opiekują się tym dzieckiem,  przebywa w szpitalu,
2. chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 18 lat z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje z tego tytułu nie dłużej niż przez 30 dni w roku kalendarzowym.

Jeżeli jednak zachoruje dziecko niepełnosprawne, które nie ukończyło 14 lat albo ubezpieczony opiekuje się dzieckiem niepełnosprawnym w wieku do 8 lat, gdyż poród, choroba albo pobyt w szpitalu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się tym dzieckiem, uniemożliwia im  sprawowanie opieki, zasiłek opiekuńczy przysługuje według dotychczasowych ogólnych zasad, tj. w ramach limitu 60 dni w roku kalendarzowym. W tym przypadku nowy limit wypłaty zasiłku opiekuńczego, który wynosi 30 dni w roku kalendarzowym, nie ma zastosowania.

Przykład 1:

Ubezpieczona ma dziecko niepełnosprawne w wieku 6 oraz dziecko w wieku 9 lat. Ubezpieczona otrzymała  zasiłek opiekuńczy za okres od 1 do 21 lipca (21 dni)  z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku 6 lat. Ubezpieczony ojciec dziecka wystąpił o zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania  opieki nad tym samym chorym dzieckiem niepełnosprawnym, składając zaświadczenie lekarskie ZUS ZLA na okres od 1 do 24 sierpnia (24 dni).  Ubezpieczony ma prawo do zasiłku opiekuńczego za cały ten okres, gdyż w tym przypadku limit 30 dni wypłaty zasiłku opiekuńczego w roku kalendarzowym nie ma zastosowania (chore dziecko niepełnosprawne ma mniej niż 14 lat).

Ubezpieczona matka dziecka wystąpiła o zasiłek opiekuńczy na chore dziecko w wieku 9 lat w okresie od 1 do 10 września (10 dni). Zasiłek opiekuńczy przysługuje jej za ten okres, gdyż łączny okres pobierania zasiłku opiekuńczego przez matkę i ojca dziecka nie przekroczył 60 dni w roku kalendarzowym (21 dni + 24 dni + 10 dni = 55 dni).

Kiedy zasiłek opiekuńczy  na dziecko niepełnosprawne jest wypłacany maksymalnie przez okres do 30 dni w roku kalendarzowym?

Nowy limit wypłaty zasiłku opiekuńczego, który wynosi 30 dni w roku kalendarzowym, ma zastosowanie, jeśli  ubezpieczony korzysta z zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad:

1. dzieckiem niepełnosprawnym w związku z porodem, chorobą albo pobytem w szpitalu małżonka ubezpieczonego albo rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, które ukończyło 8 lat ale nie ukończyło 18 lat, lub
2. chorym dzieckiem niepełnosprawnym, które ukończyło 14 lat ale nie ukończyło 18 lat.

W dalszej części dziecko spełniające powyższe warunki będzie nazywane dzieckiem niepełnosprawnym w wieku od 8/14 lat do ukończenia 18 lat.

Limit 30 dni zasiłku opiekuńczego w roku kalendarzowym przysługuje łącznie ojcu i matce dziecka, także wtedy, jeśli w rodzinie jest więcej niż jedno dziecko niepełnosprawne w wieku od 8/14 lat do ukończenia 18 lat.

Przykład 2:

Ubezpieczona ma dwoje dzieci niepełnosprawnych w wieku 15 i 17 lat. Wystąpiła o wypłatę zasiłku opiekuńczego za okres od 11 do 30 czerwca (20 dni)  z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku 15 lat. W lipcu ubezpieczony ojciec dziecka wystąpił  u swojego pracodawcy o zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania  opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku 17 lat i złożył zaświadczenie lekarskie na okres od 1 do 24 lipca (24 dni).   Ubezpieczony ma prawo do zasiłku opiekuńczego tylko za 10 dni, do wyczerpania limitu 30 dni w roku kalendarzowym (30 dni – 20 dni).

Przez jaki okres przysługuje zasiłek opiekuńczy, jeśli w roku kalendarzowym ubezpieczony, małżonek ubezpieczonego albo drugi z rodziców dziecka, opiekuje się zarówno dzieckiem niepełnosprawnym w wieku od 8/14 lat do ukończenia 18 lat, jak i innymi dziećmi albo innymi chorymi członkami rodziny?

Gdy ubezpieczony korzysta z zasiłku opiekuńczego wyłącznie z tytułu opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym w wieku od 8/14 lat do ukończenia 18 lat  oraz nad innym chorym członkiem rodziny (ubezpieczony ani jego małżonek nie mają innych dzieci w wieku do lat 14)

Jeżeli ubezpieczony w roku kalendarzowym opiekuje się dzieckiem niepełnosprawnym w wieku od 8/14 lat do ukończenia 18 lat oraz innym chorym członkiem rodziny, zasiłek opiekuńczy przysługuje przez łączny okres do 30 dni, w tym z tytułu opieki nad innym chorym członkiem rodziny maksymalnie przez 14 dni. Do okresu 30 dni w roku kalendarzowym, za który przysługuje zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym, wlicza się okres pobierania tego zasiłku z tytułu opieki nad innym chorym członkiem rodziny.

Przykład 3:

Ubezpieczony otrzymał zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad chorym dzieckiem w wieku 17 lat za 10 dni. W tym samym roku kalendarzowym wystąpił o wypłatę zasiłku opiekuńczego za 10 dni z tytułu sprawowania opieki nad chorą matką. Ubezpieczony ma prawo do zasiłku opiekuńczego tylko za 4 dni, tj. do wykorzystania limitu 14 dni w roku kalendarzowym. Żona ubezpieczonego w tym samym roku kalendarzowym wystąpiła o wypłatę zasiłku opiekuńczego za 20 dni z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku 15 lat. Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonej tylko za 16 dni, gdyż do limitu 30 dni wlicza się zasiłek opiekuńczy wypłacony mężowi ubezpieczonej za 14 dni z tytułu sprawowania opieki nad innymi chorymi członkami rodziny.

Gdy ubezpieczony wykorzysta w roku kalendarzowym prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym w maksymalnym wymiarze 30 dni, a następnie wystąpi o wypłatę zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad innym chorym członkiem rodziny, prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad innym chorym członkiem rodziny nie przysługuje.

Przykład 4:

Ubezpieczona otrzymała zasiłek opiekuńczy za 30 dni z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku 17 lat. W tym samym roku kalendarzowym wystąpiła o wypłatę zasiłku opiekuńczego za 10 dni z tytułu opieki nad chorym dzieckiem w wieku 15 lat.  Prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad innym chorym członkiem rodziny nie przysługuje ubezpieczonej.  

Ubezpieczony korzysta z zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym w wieku od 8/14 lat do ukończenia 18 lat oraz chorym dzieckiem w wieku do 14 lat lub zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8

Jeśli ubezpieczony w roku kalendarzowym sprawuje opiekę nad:

• dzieckiem niepełnosprawnym w wieku od 8/14 lat do ukończenia 18 lat oraz
• chorym dzieckiem w wieku do 14 lat lub zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8,

zasiłek opiekuńczy przysługuje przez  łączny okres do 60 dni, w tym z tytułu opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym w wieku od 8/14 lat do ukończenia 18 lat nie dłużej niż przez 30 dni.

Okres pobierania zasiłku w wymiarze do 30 dni z tytułu opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym w wieku od 8/14 lat do ukończenia 18 lat wlicza się do limitu 60 dni pobierania zasiłku opiekuńczego w roku kalendarzowym.

Przykład 5:

Ubezpieczony otrzymał zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku 16 lat za 30 dni. W tym samym roku kalendarzowym żona ubezpieczonego wystąpiła o wypłatę zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad chorym dzieckiem w wieku 5 lat, a następnie nad chorym dzieckiem w wieku 3 lat. Prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad tymi  chorymi dziećmi przysługuje ubezpieczonej do wyczerpania limitu 60 dni, tj. maksymalnie przez 30 dni (60 dni – 30 dni).

Przykład 6:

Ubezpieczony ma dwoje dzieci niepełnosprawnych, jedno w wieku 4 lat, drugie w wieku 17 lat. Ubezpieczony otrzymał zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku 17 lat za 25 dni. W tym samym roku kalendarzowym wystąpił o wypłatę zasiłku opiekuńczego za 15 dni z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku 4 lat i otrzymał zasiłek opiekuńczy. W związku z tym, że chore dziecko niepełnosprawne nie ukończyło 14 lat, liczba dni otrzymanego zasiłku opiekuńczego na to dziecko nie jest wliczana do limitu 30 dni w roku kalendarzowym. Następnie ponownie wystąpił o zasiłek opiekuńczy za 10 dni z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku 17 lat. Prawo do zasiłku opiekuńczego  z tego tytułu przysługuje ubezpieczonemu do wyczerpania limitu 30 dni, tj. tylko za 5 dni (30 dni – 25 dni). Ubezpieczony ponownie wystąpił o wypłatę zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku 4 lat, składając zaświadczenie lekarskie na okres 20 dni. Zasiłek opiekuńczy z tego tytułu przysługuje ubezpieczonemu do wyczerpania limitu 60 dni, tj. za 15 dni [60 dni – (25 dni + 15 dni + 5 dni)].

Przykład 7:

Jeśli ubezpieczony otrzyma w roku kalendarzowym zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad chorym dzieckiem w wieku do lat 14 lub zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8 w przypadkach określonych w ustawie, za okres dłuższy niż 30 dni, a następnie wystąpi o wypłatę zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym w wieku od 8/14 lat do ukończenia 18 lat, zasiłek opiekuńczy na dziecko niepełnosprawne przysługuje  ubezpieczonemu w tym roku kalendarzowym tylko do wyczerpania limitu 60 dni (a więc za okres krótszy niż 30 dni).

Przykład 8:

Ubezpieczona otrzymała zasiłek opiekuńczy za 35 dni z tytułu sprawowania opieki nad chorymi dziećmi w wieku 4 i 8 lat. Następnie w tym samym roku kalendarzowym  wystąpiła o wypłatę zasiłku opiekuńczego za 30 dni z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku 17 lat. Ubezpieczona ma  prawo do zasiłku opiekuńczego z tego tytułu tylko za 25 dni (60 dni – 35 dni), tj. do wyczerpania limitu 60 dni.

Ubezpieczony korzysta z zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym w wieku od 8/14 lat do ukończenia 18 lat, a także nad chorym dzieckiem w wieku do 14 lat lub zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8 oraz nad innym chorym członkiem rodziny

Jeśli ubezpieczony w roku kalendarzowym sprawuje opiekę nad:

• dzieckiem niepełnosprawnym w wieku od 8/14 lat do ukończenia 18 lat,
• chorym dzieckiem w wieku do 14 lat lub zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8 w określonych w ustawie przypadkach, oraz
• innym chorym członkiem rodziny,

zasiłek opiekuńczy przysługuje przez  łączny okres do 60 dni, w tym:

• z tytułu opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym w wieku od 8/14 lat do ukończenia 18 lat  –  nie dłużej niż przez 30 dni,
• z tytułu opieki nad innym chorym członkiem rodziny  – nie dłużej niż przez 14 dni.

Zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym w wieku od 8/14 lat do ukończenia 18 lat oraz nad innym chorym członkiem rodziny  – może w tym przypadku przysługiwać przez łączny okres dłuższy niż 30 dni w roku kalendarzowym, ale nie dłuższy niż 44 dni (30 dni + 14 dni). Zasada ta ma zastosowanie, jeżeli ubezpieczony ma potencjalną możliwość korzystania z zasiłku opiekuńczego w wymiarze 60 dni w roku kalendarzowym, gdyż poza dzieckiem niepełnosprawnym ma także inne dziecko/dzieci  w wieku do lat 14, niezależnie czy korzysta z zasiłku opiekuńczego na to dziecko/dzieci, czy nie.

Przykład 9:

Ubezpieczony otrzymał zasiłek opiekuńczy za 10 dni z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku 6 lat. Następnie w tym samym roku kalendarzowym otrzymał zasiłek opiekuńczy za 20 dni z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku 16 lat. Ubezpieczony wystąpił o wypłatę zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorą żoną, składając zaświadczenie lekarskie na okres 14 dni. W związku z tym, że ubezpieczony sprawował opiekę zarówno nad dzieckiem w wieku do lat 14, dzieckiem niepełnosprawnym oraz innym chorym członkiem rodziny,  zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad chorą żona przysługuje ubezpieczonemu za 14 dni. Żona ubezpieczonego wystąpiła w tym roku kalendarzowym o wypłatę zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku 6 lat, składając zaświadczenia lekarskie na łączny okres 20 dni. Zasiłek opiekuńczy z tego tytułu przysługuje ubezpieczonej do wyczerpania limitu 60 dni, tj. za 16 dni [60 dni – (10 dni + 20 dni + 14 dni).

Przykład 10:

Ubezpieczony otrzymał zasiłek opiekuńczy za 20 dni z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku 16 lat. W tym samym roku kalendarzowym wystąpił o wypłatę zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorą żoną, składając zaświadczenie lekarskie na okres 14 dni. Ubezpieczony ma także dziecko w wieku 6 lat. W tym roku kalendarzowym ani ubezpieczony, ani jego żona nie otrzymywali zasiłku opiekuńczego na to dziecko. Ponieważ jednak w rodzinie ubezpieczonego opieka może być sprawowana także nad dzieckiem w wieku do lat 14,  zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania opieki nad chorą żoną przysługuje ubezpieczonemu przez okres 14 dni. Ubezpieczony wystąpił o wypłatę zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku 6 lat, składając zaświadczenia lekarskie na łączny okres 35 dni. Zasiłek opiekuńczy z tego tytułu przysługuje ubezpieczonemu do wyczerpania limitu 60 dni, tj. za 26 dni [60 dni – (20 dni + 14 dni).

Jak ustalić okres 30 dni wypłaty zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym w 2018 roku?

W związku z tym, że nowe przepisy weszły w życie w trakcie roku kalendarzowego, przy ustalaniu okresu 30 dni w roku 2018 uwzględnia się – na przedstawionych wyżej zasadach – także  okresy wypłaty zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad dziećmi lub innymi chorymi członkami rodziny przypadające przed datą wejścia w życie ustawy.

Zatem, jeśli w okresie od 1 stycznia do 5 czerwca 2018 r. ubezpieczony otrzymał zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania opieki nad:

• dziećmi do lat 14 za okres przekraczający 30 dni, to od 6 czerwca 2018 r. z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym w wieku od 8/14 lat do ukończenia 18 lat otrzyma zasiłek opiekuńczy przez okres krótszy niż 30 dni, do wyczerpania limitu 60 dni w roku kalendarzowym,
• innymi chorymi członkami rodziny, to od 6 czerwca 2018 r. z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym w wieku od 8/14 lat do ukończenia 18 lat otrzyma zasiłek opiekuńczy do wyczerpania limitu 30 dni w roku kalendarzowym, wliczając do tego limitu zasiłek opiekuńczy wypłacony z tytułu sprawowania opieki nad innymi chorymi członkami rodziny,
• innymi chorymi członkami rodziny, to od 6 czerwca 2018 r. z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym w wieku od 8/14 lat do ukończenia 18 lat otrzyma zasiłek opiekuńczy do wyczerpania limitu 30 dni w roku kalendarzowym, nie wliczając do tego limitu zasiłku opiekuńczego wypłaconego z tytułu sprawowania opieki nad innymi chorymi członkami rodziny, jeśli poza tym dzieckiem niepełnosprawnym w rodzinie ubezpieczonego jest inne dziecko, które nie ukończyło 14 lat; łączny okres wypłaty zasiłku opiekuńczego w takim przypadku nie może przekroczyć 60 dni.

Dokumentowanie prawa do zasiłku opiekuńczego

Do ustalenia prawa do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad chorym dzieckiem niepełnosprawnym w wieku do lat 18, powinny być składane dokumenty, które są wymagane przy ustalaniu prawa do zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem (tj. zaświadczenie lekarskie ZUS ZLA o konieczności sprawowania opieki, wniosek o zasiłek opiekuńczy na druku Z-15A).

Natomiast przy ustalaniu prawa do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem w wieku do lat 18 w razie:

1. porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,
2. pobytu w szpitalu lub w innej placówce leczniczej małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka stale opiekujących się dzieckiem

powinny być wymagane dokumenty, takie jak w przypadku ustalania prawa do zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do lat 8 w powyższych okolicznościach (tj. zaświadczenie lekarskie wystawione na zwykłym druku, które zawiera: imię i nazwisko małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka stale opiekujących się dzieckiem, okres i przyczynę konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem, imię i nazwisko dziecka, nad którym ma być sprawowana opieka, pieczątkę i podpis lekarza, który wystawia zaświadczenie oraz wniosek o zasiłek opiekuńczy na druku Z-15A).

Dodatkowo do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad dzieckiem niepełnosprawnym w wieku od 8/14 lat do ukończenia 18 lat niezbędny jest także  dokument potwierdzający niepełnosprawność dziecka, tj.:

• orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub

orzeczenie  o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.