Co dalej z emeryturami?

Jedną z przyczyn zmian zachodzących w systemie emerytalnym są zmiany demograficzne. Mniejsza liczba urodzeń, mniej pracujących i zwiększająca się liczba osób starszych, to czynniki mające wpływ na nasze świadczenia. O tym co wpływa na liczbę ludności, jak kształtują się zmiany demograficzne od 2005 roku i jakie są prognozy na przyszłość oraz o celach polityki ludnościowej w kraju mówiła Wioletta Zwara dyrektor bydgoskiego Urzędu Statystycznego.

Zmniejszająca się liczba osób zatrudnionych to mniejsze wpływy ze składek. Mówiąc o sposobach finansowania systemu emerytalnego dr hab. prof. UMK Bożena Kłosowska zwróciła uwagę na zmniejszający się procentowy udział składek w przychodach  Funduszu Ubezpieczeń Społecznych  - Składki i należności pochodne zajmują główne miejsce wśród źródeł zasilających FUS. Niestety struktura składek i należności pochodnych do dochodu ogółem kształtuje się niekorzystnie z uwagi na to, że w kolejnych latach stanowi coraz mniejszy procent. To powoduje coraz większe wydatki państwa w zakresie finansowania świadczeń z FUS i w konsekwencji powiększanie deficytu budźetowego. Prof. Kołosowska podkreśliła również, że brakuje skutecznych rozwiązań zapewniających bezpieczeństwo środków zgromadzonych w OFE, a środki finansowe zasilające Fundusz Rezerwy Demograficznej są zbyt niskie, by mógł on w sposób wystarczający wspomóc fundusz emerytalny w wypłacie emerytur.

O wpływie przemian demograficznych na sytuację finansową systemu emerytalnego mówił dr Damian Walczak z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu – Demografia jest obecnie zagrożeniem dla systemu emerytalnego bo coraz mniej osób pracujących będzie musiało utrzymać większą liczbę emerytów. Emerytury z I i II filara będą coraz niższe, zatem trzeba pomyśleć o dodatkowym zabezpieczeniu. Powinno stworzyć się obligatoryjnie trzeci filar, aby skłonić Polaków do oszczędzania na przyszłość. Ważnym elementem, jest także zwiększenie aktywności zawodowej. Czym większa aktywność tym większe kwoty składek przekazywanych do FUS, a to przekłada się na wysokość świadczeń.

Doświadczenia i wyzwania systemu emerytalnego w Polsce były przedmiotem wystąpienia dr Aleksandry Ciżmowskiej z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Mówiąc o wyzwaniach systemu emerytalnego stwierdziła – Dokonane i proponowane zmiany systemu mają charakter fragmentaryczny i bardzo go komplikują. Konstruowanie systemu emerytalnego powinno być dokonywane w perspektywie długookresowej, bo taki charakter ma świadczenie. Element repartycyjny emerytury i element kapitałowy muszą ze sobą współgrać, a nie konkurować. Jako przykład kompleksowej zmiany systemu emerytalnego dr Ciżmowska wskazała odejście od systemu ubezpieczeniowego i zastąpienie go zaopatrzeniowym, czyli wprowadzenie świadczenia na poziomie minimum socjalnego, wypłacanego wszystkim obywatelom po osiągnięciu określonego ustawowo wieku emerytalnego, bez wykazywania się składkami. Zwróciła również uwagę na potrzebę stabilności systemu emerytalnego i wyeliminowanie przywilejów emerytalnych związanych z wiekiem i przynależnością do określonej grupy zawodowej.            

Przedmiotem oceny podczas debaty był również trzeci filar emerytalny, jako dobrowolna forma oszczędzania na przyszłą emeryturę. Dr Piotr Majewski z Wyższej Szkoły Bankowej w Bydgoszczy podsumowując analizę przyczyn niewielkiego zainteresowania Polaków tą formą oszczędzania na emeryturę podkreślił – Niska skłonność Polaków do oszczędzania jest podstawowym wyzwaniem dla systemu emerytalnego, a długofalowym rozwiązaniem tego problemu jest edukacja finansowa na wszystkich szczeblach oświaty wraz z aktywnym uczestnictwem instytucji finansowych.   

Podczas debaty przedstawiciele związków zawodowych zwrócili uwagę na znaczenie stażu pracy, jako istotnego warunku przejścia na emeryturę. Powinna zostać wyznaczona granica stażu po osiągnięciu, którego pracownik bez względu na wiek będzie mógł przejść na emeryturę. Leszek Walczak Przewodniczący Zarządu Regionu Bydgoskiego NSZZ „Solidarność” mówiąc o wydłużaniu rzeczywistej aktywności zawodowej stwierdził - Bazując na zebranymi ustalonym kapitale należy dać szansę na podejmowanie kompromisu między dalszą aktywnością zawodową, a świadczeniem. Każdy sam powinien podejmować decyzje, że zgadza się na niższą emeryturę i odchodzi z pracy np. ze względów zdrowotnych, a jeżeli chce pracować dłużej to oczywiście może. Nie powinno być obligatoryjnej granicy wieku, która mówi, że przechodzimy na emeryturę bo musimy, bo ustawa nakazuje. Ale też zgadzamy się z tym, że okres składkowy powinien decydować o tym kiedy przechodzimy na emeryturę. 

Podkreślono rozbieżność między wysokością świadczeń przyznawanych kobietom i mężczyznom. Barbara Belicka Przewodnicząca Wolnego Związku Zawodowego Solidarność Oświata zwróciła uwagę na nierówne traktowanie kobiet w stosunku do mężczyzn w kwestii wysokości emerytury - Bez względu na to jak długo będę pracowała, ile uzbieram i w jakim wieku przejdę na emeryturę zawsze w stosunku do mężczyzny będę miała emeryturę o 1/3 mniejszą. Jest to kwestia niekonstytucyjna ponieważ zgodnie z konsytucją wszyscy jesteśmy obywatelami, nia ma podziału na kobiety i mężczyzn.

Poruszono także zagadnienia waloryzacji świadczeń – Jeżeli waloryzacja jest z budżetu państwa to powinna być dla wszystkich jednakowa  i kwotowa – powiedziała Ewa Marciniak z Cechu Rzemiosł Metalowych.   

Organizatorem debaty emerytalna, która odbyła się w Wyższej Szkole Bankowej w Bydgoszczy był Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Bydgoszczy. Uczestniczyli w niej naukowcy, przedstawiciele pracodawców, związków zawodowych i organizacji pozarządowych, To trzecia debata przeprowadzona przez ZUS w ramach przeglądu emerytalnego. We wrześniu na terenie kraju odbędzie się jeszcze 19 debat. Ich wyniki trafią do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej. Na tej podstawie Rada Ministrów opracuje "Białą Księgę" z rekomendacjami i planem zmian niezbędnych do wprowadzenia w systemie emerytalnym.

W przeglądzie emerytalnym uwzględnione zostaną także opinie i propozycje rozwiązań zgłoszone przez obywateli. Można je przesyłać na adres:  przeglademerytalny@zus.pl .    

                                                                                             Alina Szałkowska
                                                                                            Wydział Organizacji i Analiz
                                                                                            Oddział ZUS w Bydgoszczy