Zmniejszenie lub zawieszenie świadczeń pracujących emerytów i rencistów

Możemy zmniejszyć lub zawiesić:

• emeryturę;
• emeryturę pomostową;
• nauczycielskie świadczenie kompensacyjne;
• rentę z tytułu niezdolności do pracy;
• rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z:
  • wypadkiem przy pracy,
  • wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy sprzed 1 stycznia 2003 r.,
  • chorobą zawodową;
• rentę inwalidy wojskowego, jeżeli Twoja niezdolność do pracy nie ma związku ze służbą wojskową;
• rentę rodzinną po inwalidzie wojskowym, jeśli śmierć inwalidy nie pozostawała w związku ze służbą wojskową;
• rentę rodzinną.

Na to, czy zawiesimy lub zmniejszymy Twoje świadczenie, ma wpływ przede wszystkim Twój przychód z działalności, od której są obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne.

Mowa tu o przychodach:

• z pracy na podstawie stosunku pracy;
• z pracy na podstawie umowy zlecenia lub współpracy przy tej umowie;
• z pracy na podstawie umowy agencyjnej lub współpracy przy tej umowie;
• z pracy na podstawie umowy o świadczenie usług (innej niż umowa zlecenia lub agencyjna), do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, lub z współpracy przy tej umowie;
• z pracy wykonywana na podstawie:
  • umowy-zlecenia,
  • umowy agencyjnej,
  • innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy o zleceniu,
  • umowy o dzieło,

jeżeli umowę taką zawrzesz z pracodawcą, z którym pozostajesz w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy (zawartej z innym podmiotem) wykonujesz pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostajesz w stosunku pracy,

• z pozarolniczej działalności oraz współpracy przy jej wykonywaniu;
• z pracy nakładczej;
• z pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych;
• z odpłatnej pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
• ze stypendium sportowego;
• ze sprawowania mandatu posła i posła do Parlamentu Europejskiego oraz senatora;
• z wynagrodzenia za pełnienie funkcji członka rady nadzorczej;
• ze służby w tzw. służbach mundurowych (Policja, Straż Pożarna itd.);
• z działalności wykonywanej za granicą;
• z zasiłków chorobowych, macierzyńskich i opiekuńczych;
• z wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy;
• ze świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego;
• z zasiłku wyrównawczego oraz dodatku wyrównawczego.

Zawiesimy lub zmniejszymy Twoje świadczenie także wtedy, gdy:

• osiągasz przychód z dodatkowej pracy i jesteś wyłączony z obowiązku ubezpieczeń społecznych, ponieważ pobierasz emeryturę lub rentę;
• wykonujesz dodatkową pracę, od której nie trzeba opłacać składek na ubezpieczenia społeczne, bo opłacasz już składki na te ubezpieczenia z innego tytułu.

Ważne! Gdy ustalamy Twój przychód, od którego zależy, czy zmniejszymy lub zawiesimy Twoje świadczenie, uwzględniamy kwotę, od której oblicza się składki na Twoje ubezpieczenia emerytalne i rentowe (jest to tzw. podstawa wymiaru składek). Jeśli prowadzisz pozarolniczą działalność, przyjmiemy przychód, który stanowi podstawę wymiaru Twoich składek na ubezpieczenia społeczne.

Nie zawiesimy ani nie zmniejszymy Twojego świadczenia – niezależnie od wysokości przychodu, jaki osiągasz – jeżeli:

• masz prawo do emerytury i ukończyłeś powszechny wiek emerytalny;

Ważne! W przypadku gdy masz prawo do emerytury i ukończyłeś powszechny wiek emerytalny (60 lat kobieta i 65 lat mężczyzna) i jesteś uprawniony do innego świadczenia, na przykład do renty rodzinnej, którą pobierasz jako świadczenie korzystniejsze – renta  przysługuje  Ci w pełnej wysokości, niezależnie od tego, jak wysokie są Twoje zarobki.

• masz prawo do emerytury częściowej;
• masz prawo do renty inwalidy wojennego z tytułu pobytu w obozie i w miejscach odosobnienia lub do renty rodzinnej po takim inwalidzie;
• masz prawo do renty inwalidy wojskowego w związku ze służbą wojskową lub renty  rodzinnej po żołnierzu, którego śmierć ma związek ze służbą wojskową.

Ważne! Zamierzasz pracować na emeryturze i jesteś już w powszechnym wieku emerytalnym? Nie zmniejszymy ani nie obniżymy Twojej emerytury, jeżeli podejmiesz zatrudnienie po przyznaniu emerytury.

Kontynuujesz (bez rozwiązania stosunku pracy) pracę w tym samym miejscu co przed przejściem na emeryturę? Wtedy zawiesimy Twoją emeryturę – bez względu na wysokość Twoich zarobków – do czasu, aż rozwiążesz stosunek pracy i złożysz wniosek o podjęcie jej wypłaty.

Gdy już przy składaniu wniosku o emeryturę lub rentę wiesz, że będziesz mieć dodatkowe zarobki, zaznacz to we wniosku. Jeśli jesteś już emerytem lub rencistą, jak najszybciej zawiadom nas o podjęciu pracy zarobkowej oraz o wysokości przychodu. Możesz skorzystać z formularza ZUS EROP.

Dodatkowo co roku – do końca lutego – musisz dostarczyć nam zaświadczenie o wysokości przychodu za ubiegły rok. Na jego podstawie ustalimy, czy wypłacaliśmy Twoje świadczenie w prawidłowej wysokości.

Ważne! To, że nas informujesz o swoich przychodach i ich wysokości, jest dla nas bardzo ważne, gdy rozliczamy Twoje świadczenie. Jeśli osiągałeś przychody, a nie poinformowałeś nas o tym, zażądamy zwrotu świadczeń, które ci nie przysługiwały, za 3 lata wstecz. Jeśli nas powiadomisz – zażądamy zwrotu tych świadczeń tylko za ostatni rok.

Jeżeli z Twojego zawiadomienia o wysokości przychodu, jaki zamierzasz osiągnąć, wynika, że:

• nie przekroczy on 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – będziemy wypłacać Ci świadczenie w pełnej wysokości;
• wyniesie on ponad 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ale nie więcej niż 130% tej kwoty – zmniejszymy Twoje świadczenie;
• przekroczy on 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – zawiesimy wypłatę Twojego świadczenia.

Wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłasza co kwartał Prezes Głównego Urzędu Statystycznego.

Jeżeli Twoje zarobki przekroczą 70% przeciętnego wynagrodzenia, ale nie będą wyższe niż 130% tej kwoty, to zmniejszymy Twoje świadczenie.

Gdy poinformujesz nas o podjęciu zatrudnienia i osiąganiu przychodu, który powoduje zmniejszenie Twojej emerytury lub renty,  wydamy decyzję o zmniejszeniu świadczenia. W decyzji wskażemy , że zmniejszenie emerytury lub renty następuje od miesiąca, w którym została wydana ta decyzja albo od następnego miesiąca i określimy kwotę, o jaką emerytura lub renta zostanie zmniejszona. Tak samo będzie w sytuacji, gdy Twoje świadczenie powinno być zmniejszone za pewien okres wstecz. Ostatecznie świadczenie rozliczymy po zakończeniu roku kalendarzowego.

Najpierw odejmujemy od Twojego przychodu tzw. niższą kwotę graniczną przychodu, która wynosi 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Różnica to kwota, o którą obniżymy Twoją emeryturę lub rentę. Jeżeli jednak wyliczona kwota jest wyższa niż kwota maksymalnego zmniejszenia, to zmniejszymy Twoje świadczenie o odpowiednią kwotę maksymalnego zmniejszenia.

W przypadku, gdy jedna (lub kilka) z osób uprawnionych do renty rodzinnej osiąga przychód w wysokości powodującej zmniejszenie świadczenia – zmniejszymy tylko tę część renty, która przysługuje tej osobie.

Kwotę tego zmniejszenia stanowi różnica między kwotą uzyskanego przychodu a dopuszczalną kwotą przychodu (70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia).

Kwota zmniejszenia nie może być jednak wyższa niż kwota maksymalnego zmniejszenia, ustalona proporcjonalnie do liczby uprawnionych osób, np.: 1/2 z kwoty maksymalnego zmniejszenia w przypadku dwóch uprawnionych osób, z których jedna osiąga przychód lub 1/4 z tej w przypadku czterech osób uprawnionych, z których jedna osiąga przychód.

Przy zawieszaniu lub zmniejszaniu emerytury pomostowej stosujemy opisane wyżej zasady, dotyczące emerytur i rent.

Jest jednak bardzo szczególny wyjątek.

Ważne! Prawo do emerytury pomostowej ulega zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu w razie podjęcia przez uprawnionego do emerytury pomostowej pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wskazane w ustawie o emeryturach pomostowych.

Prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ulega zawieszeniu lub zmniejszeniu w zależności od wysokości przychodu jaki osiągasz. Obowiązują tu takie same zasady, co przy emeryturach i rentach.

Szczególna sytuacja ma miejsce, gdy podejmiesz pracę placówce wskazanej w art. 1 Karty Nauczyciela.

Ważne! Prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ulega zawieszeniu – bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu i niezależnie od charakteru pracy, a więc także w przypadku pracy innej niż nauczycielska, w razie podjęcia przez uprawnionego pracy w:

• publicznym lub niepublicznym przedszkolu,
• szkole publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkół publicznych,
• publicznych lub niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy o systemie oświaty.

Przed rozliczeniem Twojej emerytury lub renty ustalamy:

• czy korzystniejsze jest dla Ciebie rozliczenie roczne czy miesięczne;
• czy opłaca Ci się zrobić dobrowolną wpłatę na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych;
• czy kontynuujesz zatrudnienie w ramach tego samego stosunku pracy co przed przejściem na emeryturę;
• kiedy osiągniesz powszechny wiek emerytalny;
• w jakiej wysokości wypłacamy Ci emeryturę lub rentę;
• jakie są kwoty graniczne, gdy prawo do emerytury lub renty powstało lub ustało w rozliczanym roku (sprawdź aktualne graniczne kwoty przychodu).

Dowiedz się jak rozliczamy emerytury i renty

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 504)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury lub renty (Dz.U. Nr 58,  poz. 290, z późn. zm.)

Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1773, z późn. zm.)

Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1778, z późn. zm.)

Ustawa z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz.U. z 2017 r. poz. 2193)

Ustawa z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U.z 2018 r. poz. 128)

Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U.z 2017 r. poz. 664 ze zm.)