Co warto wiedzieć o dobrowolnym ubezpieczeniu chorobowym

Kto może być objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym

Możesz być objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, jeśli obowiązkowo podlegasz ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, ponieważ:

• wykonujesz pracę nakładczą,
• wykonujesz pracę na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, lub współpracujesz przy wykonywaniu takich umów,
• prowadzisz pozarolniczą działalność lub współpracujesz przy takiej działalności,
• współpracujesz z przedsiębiorcą, który korzysta z ulgi na start,
• pracujesz odpłatnie na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
• jesteś osobą duchowną,
• jesteś doktorantem i otrzymujesz stypendium doktoranckie.

Od kiedy będziesz objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym

Dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym zostaniesz objęty od dnia, który wskażesz w zgłoszeniu do ubezpieczeń na formularzu ZUS ZUA. Nie może to być jednak dzień wcześniejszy od dnia, w którym złożysz do nas to zgłoszenie.

Ważne!
Możesz zostać objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od dnia wcześniejszego niż dzień, w którym złożysz do nas zgłoszenie, ale tylko wtedy, gdy ma to związek z powstaniem obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Zgłoszenie składasz do nas Ty albo składa je Twój płatnik składek (np. zleceniodawca) w ciągu 7 dni od dnia powstania obowiązku tych ubezpieczeń (np. od dnia, w którym zaczniesz prowadzić działalność gospodarczą lub rozpoczniesz pracę na podstawie umowy zlecenia). Jeśli zgłoszenie wpłynie do nas w tym terminie, wówczas zostaniesz objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od dnia powstania obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.

Jeśli rozpoczynasz lub wznawiasz działalność gospodarczą w styczniu i korzystasz z ulgi „mały ZUS plus”, zostaniesz objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym:

• od dnia, który wskażesz w zgłoszeniu, jeśli złożysz je do końca stycznia,
• w ciągu 7 dni od dnia powstania obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, jeśli do końca stycznia brakuje mniej niż 7 dni.

Ważne!
Od dnia, kiedy zostaniesz objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, do dnia, w którym ono ustanie, jesteś zobowiązany do rozliczania i opłacania składek za każdy miesiąc trwania tego ubezpieczenia.

Przykład 1
Prowadzisz działalność gospodarczą od 1 lutego 2025 r. i od tego dnia jesteś objęty obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi. Zgłoszenie do ubezpieczeń na formularzu ZUS ZUA złożyłeś do nas dopiero 12 lutego 2025 r., czyli po upływie 7 dni. Wskazałeś w nim, że chcesz być objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od 1 lutego 2025 r. Zostaniesz nim jednak objęty dopiero od 12 lutego, czyli od dnia, w którym złożyłeś zgłoszenie.

Kiedy ustaje dobrowolne ubezpieczenie chorobowe

Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje:

• od dnia, który wskażesz w zgłoszeniu wyrejestrowania na formularzu ZUS ZWUA, jednak nie wcześniej niż od dnia, w którym je do nas złożysz,
• od dnia, w którym ustał Twój tytuł do tego ubezpieczenia, a także gdy nie będziesz już spełniać warunków do tego, by być objętym tym ubezpieczeniem.

Ważne!
Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje, gdy wygasa obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z tytułu z którego jesteś zgłoszony do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. To się zdarza przy zbiegu tytułów do ubezpieczeń, czyli wtedy, kiedy  podejmujesz dodatkowe zatrudnienie lub dodatkową działalność.

Najczęstsze sytuacje zbiegu tytułów ubezpieczenia, które powodują ustanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego

1. Działalność pozarolnicza i prawo do zasiłku macierzyńskiego

1. Zasady ogólne

Jeśli nabędziesz prawo do zasiłku macierzyńskiego jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność, w trakcie pobierania tego zasiłku nie podlegasz obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z tytułu prowadzenia tej działalności. Oznacza to, że w tym okresie nie możesz mieć dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego – ubezpieczenie to ustaje od dnia, w którym nabędziesz prawo do zasiłku. W tym czasie obowiązkowe jest dla Ciebie wyłącznie ubezpieczenie zdrowotne. Możesz wtedy przystąpić jedynie do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z tytułu prowadzenia działalności.

W związku z tym:

• wyrejestruj się z ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzenia działalności oraz
• złóż zgłoszenie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z tego tytułu.

Jeśli minie okres, za jaki przysługuje Ci prawo do zasiłku macierzyńskiego, a Ty nadal wykonujesz pozarolniczą działalność i nie zachodzą okoliczności, które wyłączają obowiązek ubezpieczeń, to musisz się wyrejestrować z ubezpieczenia zdrowotnego oraz ponownie zgłosić się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzenia działalności. Możesz również ponownie przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Abyśmy objęli Cię dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym z tytułu prowadzenia działalności po ustaniu zasiłku macierzyńskiego, musisz ponownie złożyć zgłoszenie do tego ubezpieczenia na formularzu ZUS ZUA. Obejmiemy Cię ubezpieczeniem od dnia, który wskażesz w zgłoszeniu, jeśli złożysz je do nas w ciągu 7 dni od dnia powstania obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, czyli w ciągu 7 dni od pierwszego dnia po okresie, za który przysługiwał Ci zasiłek macierzyński. Jeśli nie dochowasz tego terminu, obejmiemy Cię ubezpieczeniem dopiero od dnia, w którym otrzymamy Twoje zgłoszenie.

Przykład 2
Pani Anna złożyła wniosek o zasiłek macierzyński w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej. Zasiłek ten pobierała do 27 września 2025 r. W okresie, w którym otrzymywała ten zasiłek, nie podlegała obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. W tym czasie ustało również dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Na ten okres pani Anna zgłosiła się tylko do ubezpieczenia zdrowotnego.

Od 28 września 2025 r., w związku z tym, że upłynął okres, za który pani Anna nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego, ponownie została ona objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Od tego dnia mogła też ponownie przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Pani Anna złożyła zgłoszenie na formularzu ZUS ZUA dopiero 13 października 2025 r. Mimo, że w zgłoszeniu jako datę przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego wskazała 28 września, została objęta tym ubezpieczeniem dopiero od dnia złożenia zgłoszenia, czyli od 13 października 2025 r.

2. Działalność pozarolnicza i krótki okres zasiłku macierzyńskiego (np. za okres urlopu ojcowskiego).

Ważne!

• Pamiętaj, że masz obowiązek wyrejestrować się i ponownie zgłosić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego również w sytuacji, gdy ze względu na krótki okres zasiłku, o który wnioskujesz (np. zasiłek za okres urlopu ojcowskiego), jeszcze tego zasiłku nie otrzymałeś. Wyrejestrowanie z ubezpieczeń społecznych, a następnie ponowne zgłoszenie, z zachowaniem terminu 7 dni od pierwszego dnia po okresie, za który otrzymałeś zasiłek, jest warunkiem ponownego objęcia Cię dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.
• Jeśli wyrejestrujesz się z ubezpieczeń społecznych na okres, za który wnioskowałeś o taki zasiłek, ale otrzymasz decyzję o odmowie prawa do niego:
  • wyrejestruj się z ubezpieczeń na formularzu ZUS ZWUA od dnia wskazanego w ostatnim zgłoszeniu do ubezpieczeń (tj. od dnia następującego po ostatnim dniu okresu zasiłkowego, o który wnioskujesz) oraz
  • ponownie złóż zgłoszenie do ubezpieczeń (w tym do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego) na formularzu ZUS ZUA od dnia, który odpowiada dacie pierwszego wyrejestrowania (pierwszy dzień wnioskowanego okresu o zasiłek) – tak aby nie było przerwy w okresie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych wraz z ubezpieczeniem chorobowym.

W opisanej sytuacji zachowujesz ciągłość dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, mimo że wyrejestrujesz się z ubezpieczenia chorobowego na wskazany we wniosku okres zasiłkowy i mimo że ostatnie zgłoszenie na formularzu ZUS ZUA za okres wsteczny złożysz z przekroczeniem terminu 7 dni liczonych od dnia wskazanego jako dzień zgłoszenia.

2. Działalność pozarolnicza i umowa o pracę

Jeżeli spełniasz jednocześnie warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu stosunku pracy oraz prowadzenia pozarolniczej działalności, jesteś objęty tymi ubezpieczeniami wyłącznie ze stosunku pracy, jeżeli:

• w umowie o pracę masz zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie,
• w razie braku zagwarantowania co najmniej minimalnego wynagrodzenia (np. przy zatrudnieniu w niepełnym wymiarze czasu pracy) – jeśli podstawa wymiaru składek z tytułu stosunku pracy w przeliczeniu na okres miesiąca wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie.

W takim przypadku nie podlegasz obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu pozarolniczej działalności i w konsekwencji nie możesz mieć dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Jeśli nie spełniasz tych warunków, to jesteś objęty obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi oraz wypadkowym i możesz zgłosić się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Jeśli przystąpisz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu pozarolniczej działalności, a następnie na skutek zbiegu tytułów do ubezpieczeń ustanie obowiązek ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego z tytułu tej działalności, ustanie też dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Musisz się wtedy wyrejestrować z ubezpieczeń społecznych, a następnie ponownie zgłosić się do obowiązkowych ubezpieczeń od dnia, kiedy ponownie powstanie ten obowiązek. Jeśli chcesz podlegać ponownie dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, musisz ponownie zgłosić się do tego ubezpieczenia na formularzu ZUS ZUA.

Ważne!
Data złożenia ZUS ZUA będzie decydowała o tym, od kiedy ponownie zostaniesz objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym z tytułu prowadzonej działalności pozarolniczej.

Przykład 3
Pani Maria zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej od 1 kwietnia 2025 r. Od 1 czerwca 2025 r. zatrudniła się dodatkowo na podstawie umowy o pracę w wymiarze 4/5 etatu, z miesięcznym wynagrodzeniem 3800 zł. Po zawarciu umowy o pracę pani Maria nadal była objęta obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i wypadkowym oraz dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym z działalności gospodarczej, ponieważ jej wynagrodzenie, stanowiące podstawę wymiaru składek z tytułu umowy o pracę, nie przekraczało minimalnego wynagrodzenia.

W październiku 2025 r. pani Maria otrzymała od pracodawcy premię w wysokości 1000 zł. Z tego powodu podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z umowy o pracę za październik 2025 r. (4800 zł) przekroczyła kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę (4666 zł). Oznacza to, że od 1 do 31 października 2025 r. pani Maria nie jest objęta obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Od 1 października 2025 r. ustało również jej dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.

Pani Maria powinna wyrejestrować się z ubezpieczeń społecznych od 1 października 2025 r. i ponownie zgłosić się do obowiązkowych ubezpieczeń od 1 listopada 2025 r. na formularzu ZUS ZUA. Jeśli chce kontynuować dobrowolne ubezpieczenie chorobowe od 1 listopada 2025 r., to powinna ponownie zgłosić się także do tego ubezpieczenia i złożyć to zgłoszenie nie później niż do 8 listopada 2025 r. Jeśli pani Maria nie dotrzyma tego terminu, będzie mogła być objęta dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym dopiero od dnia, w którym złoży zgłoszenie.

3. Umowa zlecenia i umowa o pracę (umowa zlecenia zawarta z innym podmiotem niż pracodawca i niewykonywana na rzecz pracodawcy)

Jeśli zleceniodawca zgłosił Cię do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu wykonywania umowy zlecenia, to Twoje dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustanie od dnia, w którym ustanie obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych ze zlecenia.

W tym przypadku obowiązują takie same zasady rozstrzygania zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych jak opisane w pkt 2.

Jeśli przystąpisz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z umowy zlecenia i na skutek zbiegu tytułów do ubezpieczeń przestaniesz podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu umowy zlecenia, ustanie też dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Zleceniodawca musi wyrejestrować Cię z ubezpieczeń społecznych, a następnie ponownie zgłosić się do obowiązkowych ubezpieczeń od dnia, kiedy ponownie powstanie ten obowiązek. Abyś mógł mieć ponownie dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, zgłoszenie do ubezpieczeń ZUS ZUA, które składa zleceniodawca, powinno obejmować również to ubezpieczenie.

Ważne!
Pamiętaj, że zleceniodawca nie będzie mógł w terminie złożyć dokumentów wyrejestrowujących i zgłoszeniowych, jeśli nie poinformujesz go:

• zarówno o okolicznościach wyłączających obowiązek ubezpieczeń, jak i o ich ustaniu,
• czy wnioskujesz o zgłoszenie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od dnia ponownego powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania umowy zlecenia.  

Data złożenia ponownego zgłoszenia Cię do tego ubezpieczenia przez zleceniodawcę będzie decydowała o tym, od kiedy ponownie zostaniesz objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym z tytułu wykonywania umowy zlecenia.

Przykład 4
Pani Zofia jest zgłoszona przez Spółkę A z tytułu umowy zlecenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 1 lutego 2025 r. Jednocześnie jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę zawartej ze Spółką B w wymiarze 1/3 etatu, z miesięcznym wynagrodzeniem 3300 zł (minimalne wynagrodzenie obowiązujące w tym okresie to 4666 zł).

20 czerwca 2025 r. pani Zofia otrzymała premię z tytułu umowy o pracę i jej podstawa wymiaru składek z tego tytułu wyniosła 5200 zł. Oznacza to, że od 1 do 30 czerwca 2025 r. pani Zofia nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu zawartej umowy zlecenia. Od 1 czerwca 2025 r. ustaje również jej dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.

Pani Zofia 21 czerwca poinformowała zleceniodawcę o tym, że jej podstawa wymiaru składek za czerwiec przekroczy kwotę minimalnego wynagrodzenia oraz że wnioskuje o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od 1 lipca.

Płatnik:

• wyrejestrował Panią Zofię z ubezpieczeń społecznych od 1 czerwca 2025 r.,
• 5 lipca 2025 r. złożył ponowne zgłoszenie ZUS ZUA do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 1 lipca 2025 r.

Ponieważ zgłoszenie ZUS ZUA zostało złożone w terminie 7 dni od powstania obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, Pani Zofia zostanie ponownie objęta dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od 1 lipca 2025 r.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2025 r. poz. 350, z późn. zm.).