USA

Umowa z 2 kwietnia 2008 r. o zabezpieczeniu społecznym między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki (Dz. U. z 2009 r. Nr 46, poz. 374) z mocą obowiązującą od 1 marca 2009 r.

Generalna zasada zawarta w art. 6 ust. 1 Umowy stanowi, że osoby podlegają ustawodawstwu dotyczącemu zabezpieczenia społecznego tej Umawiającej się Strony, na której terytorium pracują. Przepis art. 6 ust. 1 dotyczy zarówno pracowników, jak i osób prowadzących działalność na własny rachunek.

Umowa przewiduje odstępstwa od powyższej zasady. Dotyczą one:
pracowników,

1. osób pracujących na własny rachunek,
2. personelu placówek dyplomatycznych i konsularnych,
3. osób zatrudnionych w służbie państwowej.

Jeżeli osoba zwykle zatrudniona na terytorium jednej Strony przez pracodawcę działającego na tym terytorium zostanie czasowo wysłana przez tego pracodawcę na terytorium drugiej Strony, osoba ta podlega przepisom prawa wyłącznie pierwszej Strony, tak jakby była zatrudniona na terytorium pierwszej Strony, pod warunkiem, że przewidywany okres zatrudnienia na terytorium drugiej Strony nie przekracza pięciu lat (art. 6 ust. 2 zdanie pierwsze).
Powyższe oznacza, że pracownik wysłany przez polskiego pracodawcę w celu wykonywania pracy na terytorium Stanów Zjednoczonych, przez okres 5 lat od daty wysłania może podlegać ubezpieczeniom społecznym w Polsce. Nie będzie natomiast podlegać w tym czasie ubezpieczeniom w Stanach Zjednoczonych.
Przepis art. 6 ust. 2 zdanie drugie Umowy dotyczy tylko prawa amerykańskiego.

Utrzymanie ustawodawstwa państwa wysyłającego na zasadach określonych w art. 6 ust. 2 jest możliwe również w przypadku, gdy pracownik zostanie wysłany przez pracodawcę z terytorium jednej Strony do pracy na terytorium państwa trzeciego, a następnie przez tego samego pracodawcę zostanie wysłany z państwa trzeciego do pracy na terytorium drugiej Strony pod warunkiem, że podczas pracy na terytorium państwa trzeciego pracownik podlegał ustawodawstwu tego pierwszego państwa - Strony Umowy (art. 6 ust. 3).

Podróżujący pracownicy lotniczej firmy transportowej, wykonujący swoją pracę na terytoriach obu Stron, którzy inaczej podlegaliby przepisom prawa obu Stron, podlegają w odniesieniu do tej pracy przepisom prawa wyłącznie tej Strony, na której terytorium znajduje się siedziba tej firmy. Jednakże, jeżeli tacy pracownicy mają miejsce zamieszkania na terytorium drugiej Strony, podlegają przepisom prawa wyłącznie tej Strony (art. 6 ust. 6 Umowy).
Zgodnie z powyższym przepisem, pracownik lotniczej firmy transportowej z siedzibą w Polsce, wykonujący pracę na terytorium obu Stron, w odniesieniu do tej pracy podlega ubezpieczeniom społecznym wyłącznie w Polsce, pod warunkiem, że zamieszkuje w Polsce. Jeżeli miejsce zamieszkania takiego pracownika znajduje się w Stanach Zjednoczonych, to podlega on wyłącznie amerykańskiemu ustawodawstwu ubezpieczeniowemu.

Osoba pracująca na własny rachunek, która ma miejsce zamieszkania na terytorium Strony, podlega przepisom prawa tylko tej Strony (art. 6 ust. 4).
Oznacza to, że osoba prowadząca działalność w Polsce, która przenosi tę działalność na terytorium Stanów Zjednoczonych podlega nadal ubezpieczeniom społecznym w Polsce, jeżeli zamieszkuje w Polsce.
Przepis art. 6 ust. 4 dotyczy również sytuacji prowadzenia działalności w obu państwach – Stronach Umowy. W takim przypadku ma zastosowanie wyłącznie ustawodawstwo ubezpieczeniowe tej Strony, na terytorium której prowadzący działalność zamieszkuje.
Na podstawie art. 1 ust. 2 Umowy przy określaniu miejsca zamieszkania każda ze Stron stosuje przepisy własnego ustawodawstwa.

Umowa nie narusza postanowień Konwencji Wiedeńskiej o stosunkach dyplomatycznych z dnia 18 kwietnia 1961 r. oraz Konwencji Wiedeńskiej o stosunkach konsularnych z dnia 24 kwietnia 1963 r., dotyczących zabezpieczenia społecznego (art. 6 ust. 7).

Jeżeli osoba zatrudniona w służbie państwowej jednej ze Stron podlega przepisom prawa obu Stron w odniesieniu do tego zatrudnienia, stosuje się następujące zasady:
- osoba zatrudniona w służbie państwowej Strony, która zostaje wysłana do pracy na terytorium drugiej Strony, w odniesieniu do tego zatrudnienia, podlega wyłącznie przepisom prawa pierwszej Strony (art. 6 ust. 8 pkt 1),
- z wyjątkami przewidzianymi w artykule 6 ust. 7 oraz w artykule 6 ust. 8 pkt 1 osoba mająca miejsce zamieszkania na terytorium Strony, która jest zatrudniona na tym terytorium w służbie państwowej drugiej Strony, w odniesieniu do tego zatrudnienia, podlega wyłącznie przepisom prawa drugiej Strony (art. 6 ust. 8 pkt 2).
W związku z powyższym, osoba zatrudniona w służbie państwowej Polski i wysłana do pracy w Stanach Zjednoczonych w odniesieniu do tego zatrudnienia podlega wyłącznie polskim przepisom dotyczącym zabezpieczenia społecznego, zgodnie z art. 6 ust. 8 pkt 1.
Pojęcie ,,służba państwowa” zostało zdefiniowane jako zatrudnienie przez rząd każdej ze Stron lub podmiot wykonujący zadania na jego rzecz (art. 6 ust. 9 Umowy).

Przepis art. 6 ust. 10 Umowy dopuszcza możliwość uzgodnienia przez właściwe władze obu stron lub przez wyznaczone przez nie instytucje wprowadzenia wyjątku od postanowień art. 6 Umowy w odniesieniu do konkretnych osób lub grup osób, pod warunkiem, że zainteresowana osoba będzie podlegać przepisom prawa jednej ze Stron.
W Polsce instytucją wyznaczoną do stosowania art. 6 ust. 10 jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Centrala w Warszawie.

Dokumentem stwierdzającym podleganie przez daną osobę polskim przepisom prawa jest potwierdzony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych formularz PL/USA 1. Formularze są potwierdzane przez jednostki terenowe Zakładu na wniosek pracodawcy lub osoby pracującej na własny rachunek.