Renta wdowia - pytania i odpowiedzi

Wdowa/wdowiec, którzy mają prawo do renty rodzinnej wraz z własnym świadczeniem, mogą wybrać do wypłaty:

• 100% renty rodzinnej i 15% własnego świadczenia albo
• 100% własnego świadczenia i 15% renty rodzinnej.

Renta rodzinna dla jednej osoby wynosi 85% procent świadczenia, które przysługiwało osobie zmarłej. Do ustalenia kwoty renty wdowiej przyjmiemy 100% lub 15% renty rodzinnej, a nie 100% lub 15% świadczenia, które przysługiwało osobie zmarłej.

Do wyliczenia łącznej kwoty renty wdowiej przyjmiemy wszystkie trzy świadczenia. W zależności od wyboru osoba uprawniona będzie mogła otrzymać:

1. 100% renty rodzinnej, 15% emerytury i 50% renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego lub
2. 100% emerytury, 15% renty rodzinnej i 50% renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego, lub
3. 100% renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego 15% renty rodzinnej, 50% emerytury.

Może Pani otrzymać 100% jednego świadczenia i 15% drugiego świadczenia, przy czym suma połączonych świadczeń nie może przekroczyć trzykrotności najniższej emerytury. Jeżeli suma świadczeń przekroczy tę kwotę, pomniejszymy wypłatę o kwotę przekroczenia.

Do tego limitu wliczamy także świadczenia wypłacane przez instytucje zagraniczne oraz inne niż jednorazowe świadczenia i dodatki wypłacane na podstawie ustawy lub odrębnych przepisów wraz ze wskazanymi w ustawie świadczeniami, których łączną wypłatę ustalimy.

Prawo do wypłaty renty wdowiej przysługuje Pani po śmierci małżonka, z którym ostatnio pozostawała Pani w związku małżeńskim, o ile spełni Pani wszystkie wymagane warunki.

Zarówno ZUS, jak i KRUS są zobowiązane ustawowo jako płatnicy do pobierania zaliczki miesięcznej na podatek od wypłacanych świadczeń. W odniesieniu do renty wdowiej będą obowiązywały takie same zasady opodatkowania, jak dla innych świadczeń.

I ZUS i KRUS naliczy Pani zaliczkę na podatek i zastosuję ulgę we własnym zakresie. Może to prowadzić do niedopłaty Pani podatku po zakończeniu roku podatkowego. Aby temu zapobiec, może Pani złożyć w jednej (dowolnej) z tych instytucji wniosek o pobieranie zaliczki na podatek dochodowy bez pomniejszenia o ulgę (w ZUS jest to formularz EPD-18). To zabezpieczy Panią przed niedopłatą podatku w rozliczeniu rocznym.

Obecnie Pana syn pobiera rentę rodzinną w wysokości 85% świadczenia, które przysługiwało Pana żonie. Jeżeli złoży Pan wniosek o rentę rodzinną dla siebie, to wówczas renta rodzinna wyniesie 90% świadczenia, które przysługiwało Pana żonie. Następnie tak ustalona kwota renty rodzinnej zostanie podzielona na dwie równe części. Pana syn będzie otrzymywał połowę renty rodzinnej, a Pan 100% emerytury oraz 15% przysługującej Panu połowy renty rodzinnej.

Jeśli do lipca 2025 r. nie zmieni Pani stanu cywilnego, to dodatkowe oświadczenie nie będzie konieczne. Po ustaleniu prawa do wypłaty renty wdowiej będzie Pani zobowiązana do informowania ZUS o wszystkich okolicznościach, które mają wpływ na wypłatę połączonych świadczeń, m.in. o zawarciu nowego związku małżeńskiego.

Przy wyliczeniu kwoty renty wdowiej, którą porównujemy z limitem, czyli trzykrotnością najniższej emerytury, uwzględniamy:

• 100% renty rodzinnej i 15% własnego świadczenia lub 100% własnego świadczenia i 15% renty rodzinnej,
• świadczenia wypłacane przez instytucje zagraniczne oraz
• inne niż jednorazowe świadczenia i dodatki wypłacane na podstawie ustawy emerytalnej lub odrębnych przepisów wraz ze wskazanymi w ustawie świadczeniami, których łączną wypłatę ustalimy.

W przypadku Pani mamy, w zależności od jej wyboru, przyjmiemy 100% renty rodzinnej i 15% własnego świadczenia lub 100% własnego świadczenia i 15% renty rodzinnej oraz dodatek pielęgnacyjny. Nie wliczymy świadczenia wspierającego.

Wniosek o ustalenie prawa do wypłaty renty wdowiej może Pani złożyć w dowolnym dowolnej instytucji, w której ma Pani ustalone prawo do renty rodzinnej lub do własnego świadczenia. Oznacza to, że wniosek może Pani złożyć w KRUS albo w ZUS.

Zgodnie z art. 95a ust. 2 pkt 3 ustawy emerytalnej osoba uprawniona ma prawo do wypłaty świadczeń w zbiegu, jeśli nabyła prawo do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej (czyli wieku 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn).

Z tego przepisu wynika, że kobiety, które owdowieją, zanim skończą 55 lat, i mężczyźni, którzy owdowieją przed ukończeniem 60 lat, nie spełniają jednego z warunków wymaganych do ustalenia prawa do wypłaty renty wdowiej.

Zgodnie z art. 95a ust. 2 pkt 2 ustawy emerytalnej warunkiem wypłaty renty rodzinnej łącznie z własnym świadczeniem jest, aby osoba, która się o to ubiega, pozostawała we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci małżonka.

Ustawa emerytalna nie zawiera definicji wspólności małżeńskiej. Jednak, na podstawie orzecznictwa sądowego przyjmuje się, że wspólność małżeńska oznacza rzeczywisty związek łączący małżeństwo, który obejmuje wspólne zamieszkiwanie i prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego, wspólne pożycie, wierność i współdziałanie dla dobra rodziny.

Na wspólność małżeńską składają się różnego rodzaju więzi, nie tylko natury fizycznej i majątkowej, ale także więź duchowa, osobista, emocjonalna i uczuciowa.

Pozostawanie we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci małżonka oznacza więc wspólne zamieszkiwanie lub prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego lub inny rodzaj więzi łączącej małżonków.

Osoba, która ubiega się o wypłatę renty wdowiej, musi złożyć oświadczenie, że pozostawała we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci współmałżonka. Informacje te podaje zgodnie z prawdą i potwierdza podpisem.

ZUS przygotował wniosek o ustalenie zbiegu świadczeń z rentą rodzinną ERWD, dostępny na www.zus.pl oraz w każdej naszej placówce. Formularz ten zawiera wszystkie niezbędne dane, które trzeba podać.

Wniosek o ustalenie łącznej wypłaty świadczeń można złożyć na innym wniosku, niż ERWD. Taki wniosek musi zawierać następujące dane niezbędne do rozpatrzenia sprawy:

• imię i nazwisko wnioskodawcy,
• datę urodzenia wnioskodawcy,
• numer PESEL wnioskodawcy, a jeżeli nie ma nadanego tego numeru – serię i numer dowodu osobistego lub paszportu,
• adres miejsca zamieszkania i adres do korespondencji,
• ostatni adres miejsca zamieszkania w Polsce –- w przypadku osoby zamieszkałej za granicą, jeżeli mieszkała wcześniej w Polsce,
• adres miejsca pobytu lub ostatniego miejsca zamieszkania – w przypadku osoby, która nie ma adresu miejsca zamieszkania,
• wskazanie, czego dotyczy wniosek, czyli ustalenia zbiegu świadczeń z rentą rodzinną,
• wskazanie sposobu wypłaty wraz z podaniem odpowiednich danych,
• podpis wnioskodawcy, pełnomocnika albo osoby upoważnionej przez wnioskodawcę.

Do wniosku złożonego nie na formularzu ERWD wnioskodawca musi dołączyć oświadczenia:

• jakie ma przyznane świadczenia lub jakie wnioski o świadczenia są w trakcie rozpatrywania oraz w jakiej instytucji (np. ZUS, KRUS, ZER MSWiA, WBE, BE SW)
• czy pozostawał we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci małżonka,
• czy zawarł nowy związek małżeński do dnia złożenia wniosku,
• jaki wariant wypłaty świadczeń wybiera.

Pierwsze wypłaty przekażemy w lipcu 2025 r. w dotychczas ustalonych terminach płatności świadczeń. Jedynie w przypadku ustalenia zbiegu świadczenia z rentą rodzinną, w skład którego wchodzi świadczenie wypłacane w innym organie emerytalnym lub rentowym (WBE, ZER MSWiA, BESW, KRUS), ustalimy nowy termin płatności, do 6 dnia każdego miesiąca.

Wdów i wdowców, którzy będą mogli skorzystać z nowych zasad ustalania łącznej wypłaty świadczeń, jest ok. 1,2 mln.

Świadczenia w związku z osiąganiem wynagrodzenia będą rozliczane na dotychczasowych zasadach. Czyli osoby, które są w powszechnym wieku emerytalnym (mają skończone odpowiednio – 60 lat kobiety, 65 lat – mężczyźni), i mają prawo do emerytury mogą do niej dorabiać bez ograniczeń.

Natomiast osoby, które mają przyznane świadczenia (np. rentę z tytułu niezdolności do pracy, nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, emeryturę pomostową) na podstawie przepisów obowiązujących przed obniżeniem powszechnego wieku emerytalnego (przed 1 października 2017 r.), czyli mają przyznane świadczenia do wydłużonego wieku emerytalnego, rozliczają się na ogólnych zasadach.

Oznacza to, że jeżeli te osoby, po ukończeniu obecnie obowiązującego wieku emerytalnego, (60 lat kobieta, 65 lat mężczyzna) nie złożyły wniosku o emeryturę, mają obowiązek przekazywać do ZUS zaświadczenie o osiąganym przychodzie do czasu nabycia prawa do powszechnej emerytury (po złożeniu wniosku o emeryturę). Ich świadczenia są rozliczane (obniżane lub zawieszane) w związku z osiąganym przychodem.

Wynika to z tego, że warunki do renty rodzinnej są inne od warunków wymaganych do wypłaty połączonych świadczeń (renty wdowiej).

Zgodnie z przepisami wdowa może nabyć prawo do renty rodzinnej w wieku 50 lat lub wcześniej (np. jeśli w chwili śmierci męża była niezdolna do pracy). Z kolei jednym z warunków do wypłaty połączonych świadczeń jest nabycie prawa do renty rodzinnej nie wcześniej, niż w dniu ukończenia 55 lat (dla kobiety). Wdowa, która ma prawo do renty rodzinnej w wieku 50 lat, nie spełnia warunków do wypłaty połączonych świadczeń (renty wdowiej).

Również w przypadku, gdy wdowa ma prawo do renty rodzinnej oraz własnego świadczenia i spełnia wszystkie warunki do renty wdowiej, jednak wysokość dotychczas pobieranego przez nią świadczenia/świadczeń przekracza kwotę limitu, czyli trzykrotność najniższej emerytury, to nie ustalimy jej prawa do łącznej wypłaty świadczeń. W tej sytuacji wdowie nadal będziemy wypłacać jedno ze świadczeń – wyższe lub to, które wybierze.

Jeśli wdowa ma ustalone prawo do renty rodzinnej i własnego świadczenia, ale po przyznaniu renty rodzinnej ponownie wyszła za mąż również nie będzie miała prawa do łącznej wypłaty świadczeń (renty wdowiej).

Tak, w takim przypadku można pobierać rentę wdowią, po spełnieniu wymaganych przepisami warunków do wypłaty połączonych świadczeń.

Wniosek o ustalenie prawa do wypłaty renty wdowiej może Pani złożyć w dowolnej instytucji, w której ma Pani ustalone prawo do renty rodzinnej lub do własnego świadczenia. Oznacza to, że wniosek może Pani złożyć w WBE albo w ZUS.

Wdowa/wdowiec otrzymają prawo do wypłaty połączonych świadczeń, jeśli spełniają poniższe warunki, czyli:

• mają co najmniej 60 lat (kobieta) lub 65 lat (mężczyzna),
• do dnia śmierci małżonka pozostawali z nim we wspólności małżeńskiej,
• nabyli prawo do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż w dniu ukończenia 55 lat (kobieta) lub – 60 lat (mężczyzna),
• nie pozostają obecnie w związku małżeńskim.

Dodatkowo renta rodzinna lub własne świadczenie powinno być niższe niż trzykrotność najniższej emerytury.

Wyjaśnienia dotyczące wspólności małżeńskiej zawiera odpowiedź na pytanie "Co oznacza wspólność małżeńska i jak się to weryfikuje?".

Warunkiem wypłaty świadczeń łącznie z rentą rodzinną, jest osiągnięcie powszechnego wieku emerytalnego, czyli 60 lat dla kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn.

Każdy organ emerytalny i rentowy będzie wypłacał przyznane przez siebie świadczenie. Na przykład wdowie, która ma prawo do emerytury z ZUS, a po śmierci męża nabyła również prawo do renty rodzinnej z WBE i złoży wniosek o wypłatę renty rodzinnej łącznie z emeryturą w wariancie 100% renty rodzinnej i 15% emerytury, WBE będzie wypłacało pełną rentę rodzinną, a ZUS – 15% emerytury.